Mikroplastikler: Organlarımızdan Beynimize Sinsice Yürüyen Tehlike

Mikroplastikler: Organlarımızdan Beynimize Sinsice Yürüyen Tehlike

Her gün farkında olmadan soluduğumuz hava ile, yediklerimizle ve içtiklerimizle vücudumuza minik plastik parçacıkları alıyoruz. Bunlara mikroplastik diyoruz.

Boyutları beş milimetreden küçük olabiliyorlar.

Yıllardır denizlerde, nehirlerde, toprakta bulunduğu bilinen bu parçacıklar, sadece çevre sorunu ve kirliliği değil; doğrudan sağlık sorunu haline geldi. Son bilimsel çalışmalar, mikroplastiklerin insan vücudunun sekiz farklı organ sisteminde bulunduğunu ortaya koyuyor: kalp-damar, sindirim, endokrin, deri, lenf sistemi, solunum, üreme ve idrar yolları… Hatta anne sütünde, kanda, idrarda ve bebeklerin ilk dışkısında bile tespit edilmiş durumda.

Daha da çarpıcı olanı, geçen yıl yayımlanan bir araştırmada, mikroplastiklerin beynimizdeki koku soğancığında (olfactory bulb) bulunduğu ortaya çıktı. Yani bu parçacıklar, burnumuzdan girip, koku sinirleri üzerinden doğrudan beyne ulaşabiliyor. Normalde beyni koruyan kan–beyin bariyerini aşmak çok zordur. Ancak mikroplastikler bu engeli dolanarak en hassas bölgelerimize kadar girebiliyor.

Neden Tehlikeli?

Mikroplastikler sadece plastik değil; üzerlerine çevreden toksik kimyasallar, ağır metaller ve hastalık yapıcı mikroorganizmalar da tutunabiliyor. Vücudumuza girdiklerinde şu riskleri taşıyorlar:

Oksidatif stres: Hücrelerimizde serbest radikal üretimini artırarak hücre duvarlarına, proteinlere ve DNA’ya zarar verebilirler.

Kronik iltihap: Bağışıklık hücrelerini sürekli uyararak Alzheimer, Parkinson gibi nörodejeneratif hastalıkların seyrini hızlandırabilirler.

Mikro damar tıkanıklıkları: Özellikle kalp-damar sisteminde küçük pıhtı oluşumlarına neden olabilirler.

Mikroplastiklerin başlıca kaynakları şöyle özetleyebiliriz: Tek kullanımlık plastik şişeler ve gıda ambalajları, Sentetik elyaflı kıyafetlerin yıkanmasıyla suya karışan mikro lifler, Kozmetiklerde kullanılan mikro boncuklar, Lastik aşınmasıyla yollara ve havaya karışan partiküller.

Ne Yapabiliriz?

Plastik kullanımını azaltmak: Tek kullanımlık ürünleri kullanmamız gerekmektedir.

Cam veya paslanmaz çelik kullanmayı teşvik etmeli önce kendimiz kullanmalıyız. Su ve yiyecek saklamada plastik yerine tercih etmeliyiz.

Havayı filtrelemek: Özellikle kapalı alanlarda mikro liflerin solunmasını azaltmak. için önlemler alınmalı.

Çevre politikalarını desteklemek: Plastik kirliliğini azaltacak düzenlemelere sahip çıkmak.

Mikroplastikler görünmez olabilir, ama etkileri görünmez değil. Bugün çevrede gördüğümüz plastik atıklar, yarın hücrelerimizde, beynimizde olabilir. Bu sessiz işgali durdurmak için hem bireysel hem toplumsal adımlar atmak zorundayız. Çünkü plastik kirliliği sadece çevre meselesi değil, gelecek nesillerin sağlığı meselesidir.

Prof. Dr. Hamdi TEMEL

www.hamditemel.com.tr